Od początku zakażenia kiłą liczba krętków w ustroju szybko narasta i osiąga pewien szczytowy punkt po upływie 9—10 tyg. Klinicznym wyrazem tego szczyt owego nasilenia posocznicy kiłowej jest drugi okres kiły. Kretki z krwiobiegu przedostają się do skóry i narządów wewnętrznych, a objawy kliniczne, jakie w tym okresie występują, są wyrazem odczynu zajętych tkanek i narządów na inwazję krętków. W skórze i błonach śluzowych w wyniku licznych krętkowych zatorów naczyniowych występuje charakterystyczna osutka. W innych narządach powstają mniej lub więcej nasilone zmiany swoiste. Prawdopodobnie już w tym okresie w przypadkach nie leczonych decyduje się los chorego co do późnych zmian narządowych. W wykwitach na skórze i błonach śluzowych badaniem mikroskopowym wykrywa się obecność licznych krętków bladych, w związku z czym są one wybitnie zakaźne. Nasilenie objawów kiły drugiego okresu u chorych może się różnić znacznie w zależności od osobniczych właściwości immunologicznych zakażonego ustroju. Dawniej, w okresie stosowania mało skutecznych środków leczniczych, sądzono, że intensywne nasilenie zmian skórnych świadczy o dużej sprawności odpornościowej ustroju i że rokuje lepiej, jeżeli chodzi o uniknięcie późnych zmian narządowych (zwłaszcza ze strony układu nerwowego), w przeciwieństwie do słabego nasilenia objawów kiły wtórnej. Niezależnie od tego, czy teoria ta jest słuszna, należy przyjąć, że w drugim okresie kiły zachodzą bardzo istotne procesy odpornościowe, które mają znaczenie dla dalszego przebiegu zakażenia kiłowego. Objawy kliniczne kiły wtórnej wczesnej ustępują samoistnie, nawet bez leczenia, nie pozostawiając żadnych śladów w skórze i błonach śluzowych. Ich czas trwania może się wahać do kilku tygodni. Jednak po ustąpieniu mogą one nawracać w nieco zmienionej postaci morfologicznej. W związku z tym dzielimy drugi okres kiły na_2 podokresy: kiła wtórna wczesna — lues secundaria recens, i kiła wtórna nawrotowa — lues secundaria recidivans. Podział taki ma znaczenie nie tylko morfologiczne, lecz przede wszystkim kliniczne i praktyczne. Mianowicie kiłę wtórną nawrotową cechuje znacznie większa oporność na leczenie, a ilość niepowodzeń leczniczych i nawrotów po leczeniu jest w tej grupie chorych największa. W drugim okresie kiły w miarę trwania zakażenia zachodzą również zmiany immunologiczne, które znajdują wyraz w zmieniającej się odczynowości ustroju na znajdujące się w nim krętki. Początkowo pomimo bardzo nasilonej posocznicy i dużej zakaźności wykwitów, w obrębie osutek kiłowych nie stwierdza się większego nacieku ani tendencji do rozpadu. Osutki te ustępują bez pozostawienia śladu. W miarę trwania choroby oraz kolejnych nawrotów osutki są coraz mniej obfite, liczba znajdujących się w nich krętków jest mniejsza, natomiast pojawia się coraz znaczniejszy naciek ze skłonnością do rozpadu. W miarę trwania choroby ta ewolucja będzie nadal postępować i w późniejszym, już trzecim okresie kiły będą występować wykwity pojedyncze, o znikomej ilości krętków, lecz z bardzo dużym naciekiem ulegającym rozpadowi. Dla okresu kiły wtórnej.charakterystyczny jest również pewien określony stan immunologiczny, jeżeli chodzi o reagowanie tkanek ustroju na ponowne zakażenie, a ściślej mówiąc — na nadkażenie. Odczyn ten występuje w sposób swoisty i typowy dla_drugiego okresu kiły. W związku z tym w przypadkach nie leczonych w ciągu pierwszych 2—3 lat po zakażeniu ustrój reaguje na ponowne zetkniecie się z zarazkiem kiły (nadkażenie) powstawaniem wykwitów charakterystycznych dla kiły wczesnej. Również nawroty kliniczne w tym czasie mają zawsze charakter nawrotów wczesnych. Natomiast po upływie 3 lat u chorych nie leczonych znajdujących się w okresie kiły utajanej wytwarza się zmieniona odczynowość ustroju w postaci odporności tkankowe na ponowne zakażenie kiłowe. U chorych takich ponowne wprowadzenie krętków wywołuje bezobjawowe nadkażenie ustroju. Ten rodzaj odporności tkankowej utrzymuje się już przez wiele lat, nawet w przypadkach, w których chory był poddany leczeniu i został klinicznie wyleczony. Natomiast jeżeli chory był poddany dostatecznemu leczeniu w okresie kiły wczesnej i został wyleczony przed okresem wytworzenia się tego rodzaju odporności, ponowne zakażenie będzie miało u niego przebieg typowy dla kiły wczesnej pierwszego i drugiego okresu (reinlectio). Dawniej, w okresie metaloterapii, na Skutek supresyjnego działania na krętki mniej skutecznych, niż obecnie, leków ten okres wczesnego oddziaływania ustroju na ponowne zakażenie przedłużał się do lat 5. Obecnie, według klasyfikacji przyjętej w Polsce, jako granicę między kiła wczesna a późna przyjęto okres 3 lat. W drugim okresie kiły odczyny serologiczne są z reguły dodatnie, a ich wskaźnik ilościowy wysoki, jakkolwiek możliwe są pewne wahania. Przypadki kiły wtórnej z ujemnymi odczynami serologicznymi należą do wyjątkowo rzadkich. W okresie kiły wczesnej, czyli w okresie pierwszych 3 lat od zakażenia, występują fazy kiły objawowej i bezobjawowej. Fazy bezobjawowe określamy, zgodnie z przyjętą klasyfikacją międzynarodową, jako kiłę utajoną wczesną — lues latens lecens, w odróżnieniu od kiły utajonej późnej, która zaczyna się po 3 latach trwania choroby — lues latens tarcia.
