W miejscu, w którym krętki blade przedostały się do ustroju, powstaje, jako odczyn na ich gwałtowny rozplem, wytwórczy stan zapalny. Z czasem, po upływie 3—4 tyg., w miejscu tym wytwarza się twardy naciek, który określamy klinicznie jako stwardnienie pierwotne albo objaw pierwotny. Zarówno czas wystąpienia objawu pierwotnego, jak i jego wygląd może wykazywać pewne różnice, zależne od różnych czynników dodatkowych, które zostaną uwzględnione w dalszej części tego rozdziału. Najczęściej jednak objaw pierwotny posiada cechy tak charakterystyczne i typowe, że dokładna ich znajomość jest podstawą prawidłowego rozpoznania. Cechy objawu pierwotnego a. Objaw pierwotny jest najczęściej pojedynczy, jakkolwiek mogą też występować (rzadko) objawy mnogie. b. Zarysy są regularne, owalne lub okrągłe. c. Średnica wynosi od kilku do kilkunastu milimetrów. d. Ponieważ istotą objawu pierwotnego jest ograniczony wytwórczy naciek zapalny, wykazuje on twardą, nieraz prawie chrząstkowatą konsystencję w stosunku do tkanek otaczających. Na jego powierzchni w części środkowej występuje powierzchowne płaskie owrzodzenie. e. Brzegi owrzodzenia są wyraźnie odgraniczone od otoczenia, równe, a jego dno płaskie, nieco zagłębione. f. Dno owrzodzenia zwykle jest gładkie, lśniące, sączące wydzielinę surowica, w obrąbie której znajdują się bardzo liczne krętki blade. Może też ono być pokryte strupem zaschniętej wydzieliny surowiczej. g. Objaw pierwotny jest niebolesny i jeżeli nie uległ znaczniejszemu zakażeniu wtórnemu, ustępuje bez pozostawienia blizny. Może natomiast utrzymywać się w tym miejscu przebarwienie. h. Samoistne (bez leczenia) ustępowanie objawu pierwotnego trwa 3—4 tyg. Jeżeli naciek był szczególnie duży, może być jeszcze wyczuwalny przez jakiś czas, nawet po zagojeniu owrzodzenia. Ten klasyczny obraz objawu pierwotnego, opisany jeszcze przez Huntera, występuje tylko u części chorych. Ostatnio coraz częściej stwierdza się obraz nietypowy zarówno co do wielkości, kształtu, jak i przebiegu klinicznego. Zachodzą również pewne różnice w umiejscowieniu i wyglądzie w zależności od pici chorych.