Osutka grudkowa

Osutka grudkowa (exanthema papulosum) rzadko występuje jako osutka pierwsza, najczęściej — jako nawrotowa. Mechanizm jej powstawania został uprzednio już wyjaśniony. Podobnie jak osutka plamista może być albo drobnogrudkowa, o grudkach średnicy nie przekraczającej 2 mm (exanthema micropapulosum), albo grudkach większych, do 1—2 cm (exanthema macropapulosum). Barwa grudek może wahać się od jasnoróżowej do czerwonobrunatnej. Barwa zależy od umiejscowienia i czasu trwania osutki. W niektórych cięższych przypadkach w obrębie grudek można stwierdzić komponent krwotoczny. Osutka grudkowa wczesna ma układ podobny jak osutka plamista: pojawia się początkowo na klatce piersiowej i w okolicy brzucha, następnie na kończynach, z przewagą po stronie zginaczy. Jednak charakterystyczne dla osutki grudkowej jest umiejscowienie na twarzy, szczególnie w fałdach nosowo-policzkowych, na granicy skóry owłosionej, na czole oraz w obrębie skóry owłosionej. Osutki grudkowe nie wywołują objawów podmiotowych. Ponieważ istotą anatomiczną grudek jest naciek, są one twarde, spoiste, wyraźnie odgraniczone od otoczenia. Utrzymują się do kilku tygodni, przy czym niektóre grudki mogą ulegać wchłanianiu, a nowe się pojawiać. Ustępując, albo nie pozostawiają śladu, albo wywołują utrzymujące się jakiś czas przebarwienia, a nawet powierzchowne blizenki. Czasami osutka grudkowa może ulegać ewolucji w kierunku osutki krostkowej. W okresie wchłaniania grudki wykazują złuszczanie. Początkowo złuszcza- nie występuje wianuszkowato, w części obwodowej grudek, co określa się jako tzw. kołnierzyk Bietta (colarette de Biett), a następnie ulega złuszczaniu cała powierzchnia grudek. Przy znaczniejszym złuszczaniu w obrębie grudek kiłowych osutka może przypominać łuszczycę (exanthema papulosąuamosum s. psoriasiłorme). Zwykle jest to osutka nawrotowa. Miejsce predylekcyjne stanowią okolice łojotokowe, skóra twarzy i w okolicy krzyżowej oraz pośladki i powierzchnie dłoniowe oraz podeszwowe. Zwykle można równocześnie stwierdzić grudki w różnych etapach złuszczania. W niektórych przypadkach rozpad grudek i nawarstwianie się strupów może wyglądem przypominać liszajec. W niektórych okolicach narażonych na zwiększone tarcie i podrażnienie, jak fałdy pachowe i pachwinowe, u kobiet otyłych pod piersiami, w przegubach łokciowych lub kolanowych, w okolicach międzypalcowych, w kącikach ust, w okolicy narządów płciowych — następuje bardziej obfity wysiew wykwitów grudkowych. Pod wpływem powtarzających się podrażnień na skutek tarcia, pocenia i zakażeń wtórnych powierzchnia grudek ulega maceracji, pojawia się surowicze sączenie (papula madidans) wydzieliny cuchnącej i bardzo zakaźnej, gdyż zawiera ona dużo krętków. Pod wpływem dalszego drażnienia następuje znaczne zgrubienie naskórka, wskutek czego grudka staje się wyniosła i przerosła. Powstają tzw. grudki przerosłe lub olbrzymie (papulae hypertrophicae, papulae giganłeae). Grudki tego rodzaju występują najczęściej w okolicy narządów płciowych, u mężczyzn i u kobiet, w okolicy odbytu, w fałdach pachwinowych. W warunkach niehigienicznych i przy dalszym trwaniu działania drażniącego dochodzi do łączenia się grudek przerosłych w duże, brodawkowate, sączące powierzchnie, które określa się jako kłykciny kiłowe płaskie (condylo- mata łata luetica). Sącząca się z nich wydzielina ma charakterystyczny, cuchnący zapach i obfituje w krętki blade. Zmiany te wywołują swędzenie i bo- lesność. Przy umiejscowieniu w okolicy odbytu są czasami mylnie rozpoznawane jako hemoroidy. W fałdach skórnych, na skórze przylegającej do grudki może powstawać jej odbitka — również grudka sącząca. Grudki przerosłe mogą występować również na twarzy, szczególnie w fałdzie nosowo-policzkowym, w kąciku ust, na podbródku; mogą ulegać rozpadowi i owrzodzeniu, które pokrywa się grubym strupem (ecthyma syphiliticum). W takich przypadkach po wygojeniu powstają blizny.